Свештеник Јани Мулев

Пророкот Илија е роден во градот Тесвит и затоа е наречен Тесвитјанин. Уште при неговото раѓање, неговиот татко видел ангели Божји околу детето како го повиваат во оган и му даваат да јаде пламен. Ова било предзнак за неговиот пламенен карактер и за богодаруваната огнена сила во него. Целата младост тој ја поминал во богомислие и молитва, честопати повлекувајќи се во пустината, за да може во тишина да размислува и да се моли. Во тоа време еврејското царство било разделено на два нееднакви дела: Јудиното царство опфаќало само две племиња, Јудиното и Венјаминовото, со престолнина во Ерусалим, а Израилевото царство ги вклучувало останатите десет племиња со престолнина во Самарија. Со првото царство владееле потомците на Јеровоам, слуга на Соломон. Најголем судир пророкот Илија имал со израилскиот цар Ахав и со неговата изопачена жена Језавела. Зашто тие им се поклонувале на идолите и го одвраќале народот од служењето на единствениот и жив Бог. Згора на тоа уште и Језавела, којашто била Сиријка, го наговорила мажот ѝ да подигне храм за сирискиот бог Ваал и да одреди свештеници за тој лажен бог. Со големи чуда Илија ја покажал силата и власта Божја: го затворил небото, па немало дожд три години и шест месеци; спуштил оган од небото и Му запалил жртва на својот Бог, а жреците на Ваал тоа не можеле да го направат; симнал дожд од небото со својата молитва; чудесно ги умножил брашното и маслото во куќата на вдовицата во Сарепта и го воскреснал нејзиниот умрен син; му прорекол на Ахав дека кучињата крвта ќе му ја лижат и на Језавела, дека кучињата ќе ја изедат, што и се случило; и многу други чуда извршил и настани предвестил. На Хорив разговарал со Бога и во тивкиот свеж ветрец го чул гласот Божји. Пред да се вознесе го зел Елисеј и го одредил за наследник во пророчката служба; со својата наметка го пресекол Јордан; и најпосле бил земен на небото во огнени кочии со огнени коњи. На Тавор заедно со Мојсеј Му се јавил на Господ Исус Христос. Пред крајот на светот Илија повторно ќе се јави за да ја сотре силата на Антихристот (Откр. 11).

Би се задржал малку на епизодата со лажните свештеници на Ваал. Имено, како што се раскажува во 3.Цар. 18 гл., свештениците на Ваал го заблудиле народот и тој отстапил од вистинската вера, но кога пророкот побарал од нив да се помолат на нивниот бог, тие никако не успеале да покажат чудо. Пророкот се помолил и слегол оган од небото и ја изгорел жртвата и дрвата кои биле накиснати со вода, па дури и цела вода ја собрал огнот. По ова чудо пророкот наредил да ги фатат сите лажни свештеници и тој ги заклал. Вкупно 450 на број. И тоа не му се зема за грев, тој и понатаму е свет пророк, затоа што тоа било Божја интервенција, за да се запре злото кое го ширеле лажните свештеници со нивната лажна вера, бидејќи успеале да го заблудат цел народ и да го одвлечат од вистинскиот пат, од вистинскиот Бог.

Денес, лажната вера ја препознаваме лесно, а тоа се сектите кои се шират онаму каде што нема здраво православие. Но постои еден суптилен вид на лажна вера, кое ја промовира со својот живот и однесување токму секуларниот клир, кој е длабоко навлезен во православната црква. Во редовите кои следат ќе објасниме што е тоа секуларност и во што е нејзината опасност. 

Што е тоа секуларност

Едно од најголемите зла, една од најголемите болести на Телото Христово – Светата Православна Црква е секуларноста. Некои богослови сметаат дека секуларноста потекнува од времето на светиот цар Константин, кој му дал слобода на христијанството, и оттогаш навлегува световниот, комфорен дух во Црквата, кој ѝ причинува многу повеќе штета од сите гонители. Како реакција против секуларноста се развило пустинското монаштво. Познатиот богослов од XX век, о. Александар Шмеман, ја категоризира секуларноста како ерес. Поимот секуларност означува одвоеност на Државата од верските заедници, тоа е најчестата примена на овој термин, а во Црквата под секуларност се подразбира сѐ она што е поврзано со светскиот начин на мислење и живеење, она што е поврзано со плотскиот и материјален живот, она што е одделено од Бог и од духовниот живот. Секуларноста во Црквата добро ја опиша еден владика од Грчката православна црква, кој во неговиот говор на еден симпосиум, посветен на овој проблем рече: „Христос им рече на апостолите, но и на сите нивни наследници до крајот на вековите (клирот, епископите), да му бидат светлина на светот (Мат. 5,14). Но, кога свештенослужителите ќе ја изгубат светлината, кога ќе престанат да светат, т.е. ќе исчезнат светителите од клирот, и тие помрачени и дезориентирани клирици ќе ја прифатат лажната светлина на светот и ќе почнат според неа да се ориентираат, според неа да размислуваат и дејствуваат, тогаш имаме појава на секуларност“. Секуларноста е искривување на вистинските подвизи и добродетели, и нивна замена со лажни. На пример: Постот станува диета, исповедта – психолошки разговор, послушноста – сервилност, камелеонство и полтронство, љубовта – љубезност, верата – стерилен морализам и следење правила, надежта – илузија и фантазија, светоста – морална безгрешност итн. Секуларноста нема преобразувачка сила, нема конструктивност, нема единство, туку само раздор и деструкција. Каде што има секуларност не може да има човечност, слобода и личност, туку само поробување и обезличување, и каде што има секуларност не може да има здрава вера. Па затоа оние кои Го бараат Бога, доколку не најдат здрава вера во Црквата, ќе се обратат кај разни окултисти (бајачи, гатачи, астролози) или во некоја од многуте секти. Присуството на бајачи и многу секти е показател дека нема здраво православие во таа област.

Две гранки на секуларноста

Секуларноста се раководи според мислата: Да личи, но да не е. Односно, да личи на црква, ама да нема благодат, да личи на манастир, но да нема монаси; да личи на Литургија, но да нема причесници; да личи на свештеник, но да нема во него ништо свето ни свештено. Генерално, секуларниот клир има две гранки: Првите се рамнодушни кон верата, се доживуваат себеси како вработени во Црквата, гледаат паразитски да искористат сѐ и секого што можат, да си го обезбедат својот комфор, и ништо друго не ги интересира, на ништо не реагираат, освен кога е засегнат личниот материјален интерес. Се одликуваат по својата рамнодушност, студенило, непристапност, дрскост и ароганција, крајна суровост и жестокост кон потчинетите, а кон богатите и оние на власт – полтронство, сервилност и умилкување. Смрдеата од овие страсти ја чувствуваат верниците и затоа не одат во црква или бегаат од таквите волци во јагнешка кожа.

Вторите се само актери, кои сѐ ќе направат само да воодушеват некого, да им се восхитуваат луѓето, истовремено криејќи го вешто својот двоен живот. Доволно им е луѓето да ги доживуваат како големи духовници или свети старци, а она што се случува „зад сцената“ се трудат по секоја цена да го прикријат и маскираат. Најчесто кога се напаѓани се промовираат себеси како (лажни) маченици, прогонети заради правда, исповедници за верата, а не како такви кои реално заслужиле многу полоши работи. Целото богослужение, целата црква се претвора во театарска претстава, во некаков куклен театар. Црквата која се гради на тој начин е кула од карти, која ќе се сруши и од најслабиот ветер, или мало движење во воздухот – односно објавување на некаков скандал.  

„Мазги околу престолот Божји“

„Во последните времиња мазги ќе стојат околу престолот Божји“ – вели еден од современите светители на Црквата Божја.

Пророштвото има две страни, од една, тоа значи дека црквите ќе запустат толку, што ќе се користат како штали за чување на стока, нешто што веќе се случувало во изминативе стотина години. Но, пророците често зборуваат во алегории, со некое преносно значење, па така и во овие зборови треба да гледаме духовна димензија.

Мазгата е хибридно животно, кое се добива од вкрстување на коњ и магарица, и тоа животно работи многу, но не може да раѓа. Кога се зборува за мазги, се мисли на секуларните свештеници, кои во последните времиња многу ќе работат, ќе носат материјална придобивка, но ќе бидат неспособни за духовни плодови и духовни рожби. Едноставно, нема да раѓаат духовно. Ќе бидат бесплодни и оголени од духовни плодови и благодат.

Последици од секуларноста

Многуте расколи кои се случија во XX век, особено после промената на календарот, всушност беа бегство од тој секуларен и безбожен дух кој стана доминантен во помесните цркви. Многу луѓе со свет живот ги напуштија своите цркви и станаа одметници, а всушност тие не го сторија тоа поради некакви амбиции, или желба за формирање фракции, туку за да се сочуваат себеси неповредени од тој длабоко навлезен секуларен дух. Пред неколку години во Русија го напушти клирот еден млад свештеник, и тоа за само 6-7 години од неговото ракополагање. Тој не беше ни прв, а нема да биде ни последен кој се осмели на таков чекор, но тој објави и едно подолго писмо во кое ги објасни почетоците на неговата вера, ревноста и љубовта кон Бога, желбата за богослужение и примањето на чинот. Но, исто така ги опиша и ситуациите кои му ја уништија таа вера и љубов, а тоа беше пред сѐ крајното недоразбирање, злоба и клеветнички дух помеѓу свештенството, интригите, местенките, невозможноста да дојде до владиката и да му објасни, и како последица на сиот тој секојдневен притисок младиот свештеник си заминал од клирот и се вработил во фабрика. Кога дошол да работи во погонот бил изненаден од добрите и срдечни луѓе кои ги видел таму, нешто што не го видел меѓу клирот, и тој вели: „Се чувствував како да работам меѓу ангели!“ А токму во Црквата требало да живее и богослужи во таков дух и опкружување… Пред само 100 години жртва на таков злобен и клеветнички дух меѓу клирот стана и светиот Нектариј, епископ Пентаполски и Егински. Преподобниот Јероним Егински кој дошол на островот Егина веднаш после смртта на светиот Нектариј, ги обелоденува тие настани: „Бев многу мал кога светителот беше владика, т.е. епископ Пентаполски. Тој беше искусен духовник, со голема ревност, со свет живот и добродетели. Многумина притекнаа кај светителот, особено жените и многумина со проблеми. Другите клирици и монаси, гледајќи дека светителот има приврзаници, т.е. духовни чеда, толку му позавидеа на светителот, што отидоа кај Патријархот Александриски Софрониј и му рекоа дека Нектариј е блудник и еретик и многу други нешта.

Патријархот не знаејќи ја нивната завист им поверува и без да го повика светителот и да го распраша, го разреши од епископ Пентаполски и од обврските во канцеларијата на Патријаршијата. Му испрати отпустително писмо и го обврза да замине од Александрија и да оди каде што сака. Светителот – да не ти објаснувам, ги знаеш овие работи, – замина и дојде во Грција. Но и тука Патријаршијата имаше испратено писма до Црквите, со обвинувања против светителот. Дури и до Министерството за образование испратија документ од Египет во кој се велеше дека заминал оттаму поради морални причини. Светителот им прости, но имаше голема болка и многу страдаше. Но, да видиш, ќерко, што се случи во Египет:

Веднаш штом замина светителот, кога поради големото искушение и со тага дојде во Грција, сите завидливи клирици кои го обвинуваа, станаа демонизирани и претрпеа штета и ја признаа клеветата и сите неправедни обвиненија против светителот. Гледајќи го патријархот ова чудо, сфати дека беше изигран од клириците и испрати писмо за да се врати Нектариј Кефалас на своето место. Но, овој благословениот, требаше да го напише и чудото што се случи. И онаму каде што го испрати писмото со обвиненијата, требаше да испрати друго писмо за да се отповика, да ја исправи грешката и да го изложи чудото. Па така, и до Црквата во Грција напиша да се врати назад светителот, но не го повлече назад она што претходно го напиша, т.е. осудувањата. Светителот не се врати, го знаеш тоа. Па така, ќерко, овие осудувања, клевети, ќе ги земе како основа монахињата што ќе напише книги против светителот, откако претходно ќе западне во прелест (духовна себеизмама). Да го памтиш тоа и да не те расколебува ништо за светоста на свети Некариј. Потоа дојде и тука светителот на Егина, во манастирот и тука се упокои. Бог го прослави. Дојдов и јас на Егина за да ги оставам и јас моите коски во близина на светителот кој живееше во наше време“. Освен овие случаи јасно е дека празните храмови се немо сведоштво дека свештенството се оддалечува од благодатта Божја и затоа нема сила да привлече народ и да остане тој народ во црква, на Литургија. Наспроти ова, пак, присуството на многуброен црковен народ е потврда на зборовите од Евангелието: „Каде е трупот, таму се и орлите“ (Мат. 24,28), односно, каде има благодат, таму се собира и народот.  

Зошто Бог ја толерира таа појава?

Ќе се запраша некој, зошто Бог не реагира, зошто не презема нешто? А свети Јован Златоуст ни одговара: „Бог е долготрпелив за да се покае грешникот, и грешникот на своите потомци да не им го затвори патот кон спасението. Бидејќи ако самиот грешник падне без да се покае, Бог често го штеди коренот, за да ги зачува плодовите, а често и го променува самиот корен, како што реков; но бидејќи оној сиот западнал во зло, Бог ја одложил одмаздата за полза, чекајќи го спасението на оние кои се кајат“, односно, поради малите подвизи, или поради тоа што сепак некого можеме да го доведеме до Христос, затоа и Бог нѐ поштедува и ја одложува казната за лошите лозари (Мат. 21, 33-42).

Постои ли лек?

Ако животот на земјата го претставиме како едно патување, цел на патувањето е да го сретнеме Христос, но и Самиот Христос е патот по кој одиме. Самиот Христос е Царството Небесно, кое е во нас, Он е рајот, и рајот без Него не би бил рај. Христос е вратата низ која влегуваме во Царството Небесно, а оној кој не влегува во младоста низ таа врата, ајдук е и разбојник. Ако не го најдеме Господ во младоста, ако не живееме под духовно раководство, ако немаме советник и репер во духовниот живот, и мислиме дека е доволно тоа што сме облекле мантија – се лажеме и ќе го промашиме нашето свештенослужење на долги релации. Оној кој мисли дека со тоа што облекол мантија станал христијанин и дека сите негови зборови и постапки се по Божја волја – живее во илузии, несвојствени за православниот духовен етос. Оној свештеник кој го нашол Христос уште во младоста, кој ја доживеал Литургијата, кој се причестувал не затоа што мора, и кој поминал повеќе скалила од духовната борба, таквиот има предиспозиции да биде нормален свештеник, откако ќе прими чин. Оние кои ја промашиле младоста и годините пред ракополагање за да станат дел од Црквата, дел од Телото Христово, таквиот хендикеп ќе им се провлекува во сите години од нивниот живот и служење, а со текот на годините ќе се зголемуваат и последиците.

Христос е вратата (Јован 10,7) и кој нема да влезе низ таа тесна врата на постот, молитвите, покајанието, смирението и сите други подвизи и добродетели – ќе биде како ајдук и разбојник (Јован 10,1). А секој обид за камуфлирање на оваа болест со камилавки, расо, долга брада – само ќе направи да личиме, но не и да сме свештеници Христови, угодни на Бога. Не постои ниту канон, ниту архиерејска одлука која би можела да ја санкционира оваа болна појава, бидејќи се работи за вера, за љубов, за добра волја. Исто како што никој не може да ги натера младоженците кои стапиле во брак да се сакаат. А сите ние, кои боледуваме и пропаѓаме од оваа болест, наречена секуларност, барем да си признаеме пред Господ дека сме болни (Иса. 64), па тогаш, барем, ќе можеме да очекуваме прошка, оти нели, кој признава, половина му се простува. Само верното следење на животот, делата и поуките на светителите и светите отци – учители на Црквата ни дава гаранција дека сме на вистинскиот пат. Секое отстапување од овој веќе истрасиран и проверен пат води кон пропаст и деструкција. Во сета несреќа, голема „среќа“ за нас е што не живееме во времето на пророкот Илија, оти не ќе останеше ниту еден жив за да служи Литургија. По молитвите на светиот пророк Илија, да Му дозволиме на Бог да направи благодатни промени во нас, секуларните свештеници, а преку нас и во целата Црква, па да заврши нашето долгогодишно скитање низ пустината на секуларноста. Амин.

Православна светлина бр. 70