Во нашите богослужбени книги светото Таинство Крштевање започнува со следното упатство:
Свештеникот влегува во олтарот и облекува бела облека. При запалени свеќи, тој кади околу садот со водата, ја остава кадилницата и се поклонува.
Во наше време на малкумина им е јасно дека тоа упатство е сè што останало од најголемиот празник на раната Црква - пасхалното чествување на Крштевањето и кршталното чествување на Пасхата.
Крштевањето започнува со торжествено осветување на водата. Но, слабеењето на врската со Литургијата достигнало до таа мера што некои свештеници речиси и го пропуштаат тоа осветување. И навистина, зошто да го извршуваме целиот тој релативно долг обред на осветување, кога е многу полесно да излееме неколку капки претходно осветена „осветена вода“ во кршталната бања, и Крштевањето да го извршиме со попрскување на детето со неколку капки „осветена вода“, кога тоа се смета за неопходен и доволен услов за реализација на чинот. За десет минути човекот станува христијанин – член на Телото Христово, осветен сад на Светиот Дух, сограѓанин на светиите! Останува само да се издаде крштеницата. Не е чудно што за повеќето луѓе денес не само Крштевањето, туку и целата Црква со своите на прв поглед неразбирливи и архаични обичаи им изгледа целосно неумесна, и тие едноставно ја напуштаат, за на друго место да бараат духовна храна, без која човекот не може да живее.
Затоа е важно да разбереме дека токму водата ни ја открива смислата на Крштевањето, и дека тоа се случува во осветувањето на водата пред самото Крштевање. Крштевањето не само што започнува со осветувањето на водата, но во тоа осветување се разоткриваат и сите димензии на кршталното Таинство, неговата космичка содржина и значење. Осветувањето на водата го пројавува органскиот карактер на Крштевањето, разоткривајќи ја неговата врска со светот и со материјата, со животот во сите негови пројавувања. И ако денес во богословските учебници Крштевањето се претставува како речиси магично дејство, ако тоа престанало да биде извор и постојана појдовна точка на богослужењето и благочестието, тоа е токму затоа што Крштевањето било одвоено од „таинството на водата“, коешто е негов вистински контекст и значење. Водата несомнено е еден од најдревнитре и најуниверзални религиозни символи. Од христијанска гледна точка, важни се три димензии на таа символика. Првата можеме да ја наречеме космичка. Без вода нема живот, и затоа „примитивниот“ човек ја поистоветува водата со принципот на животот и во неа ја гледа световната prima essentia, „... и Духот Божји лебдеше над водата“ (Битие 1:2). Но ако водата го одразува и го символизира светот како космос и живот, во исто време таа е символ на разрушување и на смрт. Таа е таинствена длабочина, којашто убива и уништува, темно пребивалиште на демонски сили, образ на ирационалното, првичното во светот. Принцип на животот, живототворната сила и принцип на смртта, силата на разрушувањето – тоа е фундаменталното двојствено восприемање на водата во религиозниот светоглед на човекот. И на крај, водата е символ на очистувањето, на чистотата и, следствено, на препородувањето и возобновувањето. Таа ја измива нечистотијата и го воспоставува првобитниот девствен образ на земјата. Библијата и целиот библиски расказ за создавањето, за падот во грев и за спасението се проникнати со таа основна религиозна символика на водата, којашто има свои корени во нејзините саморазбирливи и природни атрибути. Ја откриваме водата во почетокот, во првата глава од книгата Битие, кадешто таа го символизира самото создавање, космосот, којшто го радува Творецот, зашто ја одразува и ја возгласува Неговата слава. Ја откриваме како гнев, осудување и смрт во расказот за потопот и уништувањето на фараонот и неговата војска под брановите на Црвеното Море. Ја откриваме како средство за очистување, покајание и проштевање во Крштевањето на св. Јован Предтеча, во потопувањето на Христос во водите на реката Јордан, и во последната негова заповед: „Одете и крштевајте...“
Извор:
П.П. 2007-08-23 10:54:41Александар Шмеман
„Од вода и од Дух“
(подготви: д-р Драган Михајловиќ)
|
